Radni gminni mają mocne narzędzie, które do Ustawy o Samorządzie Gminnym zostało wprowadzone już w 2018 roku. Niewielu z niego korzysta, choć wydaje się być skuteczne w przypadku, gdy wójt lub burmistrz nagminnie utrudniają dostęp do informacji publicznej.

W Trzebnicy ten stan rzeczy przełamała radna Iwona Kurowska, która skorzystała ze swoich uprawnień. Mowa o art. 24 pkt.2 ustawy, którego zapis brzmi:

Art. 24 pkt 2 u.s.g: W wykonywaniu mandatu radnego radny ma prawo, jeżeli nie narusza to dóbr osobistych innych osób, do uzyskiwania informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te informacje i materiały, oraz wglądu w działalność urzędu gminy, a także spółek z udziałem gminy, spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych, gminnych osób prawnych, oraz zakładów, przedsiębiorstw i innych gminnych jednostek organizacyjnych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej.

W Gminie Trzebnica problem z dostępem do informacji publicznej jest wyjątkowo widoczny. Od lat na proste pytania dziennikarzy, radnych czy zwykłych mieszkańców albo nie uzyskuje się odpowiedzi, albo uzyskuje się je po 2 miesiącach i to w lakonicznej formie. W trzebnickim samorządzie są również przypadki prawomocnych wyroków sądów, gdzie urzędnicy w procesach karnych zostali skazani właśnie za odmowę przekazania informacji publicznej.

Lakoniczna odpowiedź na interpelację

Radna Iwona Kurowska we wrześniu br. skierowała do organu wykonawczego interpelację, w której pytała o szczegóły zakupu przez gminę budynku za 8 milionów złotych. Przypomnijmy, że burmistrz Marek Długozima skorzystał w roku 2021 z prawa pierwokupu i nabył od Sióstr Boromeuszek zniszczony budynek przy ulicy Stawowej w Trzebnicy. Budynek ten po trzech latach nadal niszczeje i niewiele wiadomo o planach z nim związanych.

Radna poprosiła między innymi o akt notarialny zakupu, dokument wyceny rzeczoznawcy oraz inwentaryzację, a także o informację czy gmina składała jakiekolwiek wnioski o dofinansowanie remontu oraz czy istnieje kosztorys związany z planowanym remontem. Jednocześnie poprosiła o kopie wymienionych dokumentów.

Odpowiedź na pytania była bardzo lakoniczna i bez jakichkolwiek liczb. W piśmie wyliczono również czego radna nie może:

Przełamanie blokady informacyjnej i zwrot akcji

Radna Kurowska postanowiła zatem skorzystać z przysługującego jej prawa oraz narzędzia, które opisane jest w Ustawie o samorządzie gminnym. Udała się do Urzędu Miejskiego w Trzebnicy i poprosiła o dokumenty związane z budynkiem zakupionym za 8 milionów złotych.

Marek Długozima stwierdził, że radna może złożyć wniosek do sekretariatu i czekać na odpowiedź. Był całkowicie zaskoczony, że w ustawie o samorządzie gminnym od 2018 roku jest zapis, który nadaje radnym takie same uprawnienia kontrolne jakie posiadają posłowie i senatorowie – z tym, że są one zawężone do gminy, w której radni sprawują swój mandat. Radni mogą poprosić o wgląd do dokumentów oraz uzyskiwać informację od pracowników merytorycznych urzędu w każdej chwili, nawet bez wcześniejszej zapowiedzi.

Radna Iwona Kurowska pierwszego dnia nie uzyskała żadnych informacji, ani wglądu do jakichkolwiek dokumentów. Zostawiła jednak pismo zaadresowane do burmistrza oraz sekretarza informujące o przysługujących jej prawach oraz, że przyjdzie po dokumenty i informacje następnego dnia.

Następnego dnia nastąpił zwrot akcji. Marek Długozima poprosił do siebie naczelniczkę wydziału i wydał polecenie, aby ta przygotowała wszelkie dokumenty, o które wnioskowała radna Kurowska.

Urealnienie funkcji kontrolnych Rady Miejskiej

Artykuł 24 ustęp 2 ustawy o samorządzie gminnym daje radnym skuteczne uprawnienia kontrolne, które umożliwiają im sprawowanie nadzoru nad działalnością gminy.

Skutkiem wprowadzenia nowych regulacji jest urealnienie funkcji kontrolnych członków organów stanowiących, jakimi są rady gminne. Zgodnie z wprowadzonymi w 2018 r. regulacjami każdemu radnemu przyznano prawo do pozyskiwania informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te informacje i materiały, wglądu w działalność urzędu gminy a także spółek z udziałem gminy, spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych i innych osób prawnych oraz zakładów, przedsiębiorstw i innych gminnych jednostek organizacyjnych.

Pełny komentarz dotyczący uprawnień kontrolnych radnych został omówiony w opracowaniu Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej. Są tam również zawarte przykłady orzecznictwa sądów. Link poniżej:

UPRAWNIENIA KONTROLNE RADNYCH